อำเภอประจักษ์
| เชิงวัฒนธรรม
วัดมัชฌิมาวาส
ประวัติความเป็นมา วัดมัชฌิมาวาส เป็นวัดเก่าแก่ที่สำคัญของจังหวัดอุดรธานี ชาวบ้านนิยมเรียกกันว่า วัดเดิม หรือ วัดเก่า ก่อนจะมาเป็นวัด
มัชฌิมาวาส ก็เคยเป็นวัดร้างมาก่อน ชื่อว่าวัดโนนหมากแข้งแต่หลักฐานที่พอให้ทราบได้ว่าเป็นวัดร้างนั้น ก็มีอยู่ 2 อย่าง คือเจดีย์ศิลาแลงตั้งอยู่ที่โนน (เนิน) ประชาชนเล่าสืบกันมา ว่าเจดีย์นั้นได้ครอบ หรือ คร่อมตอหมากแข้งขนาดใหญ่ และมีพระพุทธรูปหินขาว ปางนาคปรก หรือหลวงพ่อนาค (ปัจจุบัน คือ หลวงปู่นาค) อยู่ภายในเจดีย์ ซึ่งเป็นที่เคารพสักการะของชาวเมืองอุดรมาอย่างยาวนาน
ต่อมาในรัชกาลที่ 5 พลตรีพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม สมัยดำรงตำแหน่งเป็นข้าหลวงใหญ่ ผู้สำเร็จราชการหัวเมืองลาวพวน
ข้าหลวงมณฑลผู้ก่อตั้งเมืองอุดรได้สร้างวัดขึ้น ณ บริเวณนี้ ซึ่งอยู่ในเขตตำบลโนนหมากแข้ง (ซึ่งเคยเป็นวัดร้าง) แล้วมีภิกษุจำพรรษาอีกครั้ง เปลี่ยนชื่อใหม่เป็น วัดมัชฌิมาวาส เมื่อราว พ.ศ. 2436 พร้อมกับการสร้าง เมืองอุดรธานีขึ้น วัดมัชฌิมาวาสจึงได้ขึ้นชื่อว่าเป็นวัดที่เป็นวัดคู่บ้านคู่เมืองอุดรฯจนตราบเท่าทุกวันนี้
ปัจจุบันพระพุทธรูปหินขาว ปางนาคปรก หรือ "หลวงพ่อนาคปรก" ก็ได้นำมาประดิษฐานไว้ที่หน้าพระอุโบสถ ให้ชาวอุดรฯและจังหวัดใกล้เคียงได้
สักการบูชา กันมาจนถึงทุกวันนี้ และกลายเป็นพระพุทธรูปที่ขึ้นชื่อในเรื่องของความศักดิ์สิทธิ์คู่วัดมัชฌิมาวาสตลอดมา
ทั้งนี้วัดมัชฌิมาวาส หรือชื่อเดิมว่า วัดโนนหมากแข้ง ได้รับพระราชทานบรมราชานุญาตสถาปนาเป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ เมื่อวันที่ 7
พฤษภาคม พ.ศ. 2507
ที่วัดมัชฌิมาวาส นอกจากประดิษฐานหลวงพ่อนาคแล้ว ซึ่งเป็นที่เคารพสักการะของประชาชนทั่วไปแล้ว ยังเป็นวัดที่สำคัญตั้งแต่แรกเริ่มการสร้าง
เมืองอุดรธานี ดังนั้นจึงมีสิ่งก่อสร้างสมัยรัชกาลที่ 5 ปรากฎอยู่หลายอย่าง เช่น พระอุโบสถ พระวิหารและสิ่งก่อสร้างอื่นๆ ที่ได้รับการปฏิสังขรณ์เป็นอย่างดีมาแล้ว จึงเหมาะสำหรับผู้สนใจศึกษาด้านสถาปัตยกรรม ยิ่งกว่านัั้นยังร่มรื่น เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการมาปฏิบัติธรรมอีกด้วย
ส่วนทำเลที่ตั้งของวัดมัชฌิมาวาส วัดมัชฌิมาวาส ตั้งอยู่บนเนื้อที่ทั้งหมด 15 ไร่ 1 งาน มีถนนล้อมรอบทั้ง 4 ด้าน คือ ด้านทิศตะวันออก ติดกับ
ถนนหมากแข้ง และถนนดุษฎี ด้านทิศใต้ ติดกับถนนวัฒนา ด้านทิศเหนือ ติดกับถนนโพนพิไสย อยู่ใกล้กับสถานที่ราชการหลายแห่ง คือ ใกล้ศาลจังหวัดอุดรธานี โดยห่างจากศาลจังหวัดอุดรธานทีเพียง 40 เมตรเท่านั้น ใกล้กับสถานีกาชาดที่ ๙ และสาธารณสุขจังหวัด ประมาณ 30 เมตร ห่างจากศาลากลางจังหวัดประมาณ 120 เมตร ด้านหลังติดกับโรงเรียนเทคนิคอุดรธานี โดยห่างกันเพียง 30 เมตร ห่างจากสำนักงานเทศบาลเมืองอุดรธานี ประมาณ 250 เมตร และตั้งอยู่ในย่านกลางของคุ้มต่าง ๆ คือ คุ้มบ้านห้วย คุ้มบ้านโนน คุ้มหมากแข้ง คุ้มทุ่งสว่าง และคุ้มบ้านคอกวัว
