น้ำโสม เป็นชื่อของลำห้วย ซึ่งอุดมสมบูรณ์เปรียบเสมือนสายเลือดล่อเลี้ยงชาวอำเภอน้ำโสมตลอดทั้งปี ซึ่งเดิมอำเภอน้ำโสม มีสภาพเป็นพื้นที่ป่าเขาอันอุดมสมบูรณ์ไปด้วยพันธุ์ไม้นานาชนิด ขึ้นอยู่อย่างหนาแน่นโดยเฉพาะไม้เนื้อแข็งที่ใช้ในการก่อสร้างบ้านเรือน เช่น ไม้ตะเคียน ไม้มะค่า ไม้ประดู่ ไม้พะยุง ไม้ยาง ไม้เต็ง ไม้แดง ฯลฯ ไม้ประดู่จาก น้ำโสม จัดได้ว่ามีคุณภาพดีเยี่ยม ในเขตป่าเขาแห่งนี้ มีสัตว์ป่าอาศัยอยู่มากมาย เช่น ช้าง เก้ง กวาง กระทิง เสือ หมี หมูป่า หมาป่า ไก่ป่า ลิง นกชนิดต่าง ๆ จากความอุดมสมบูรณ์ของ ผืนป่าแห่งนี้ จึงดึงดูดให้ราษฎรในถิ่นต่าง ๆ อพยพมาตั้งถิ่นฐานจับจองที่ดินทำการเกษตรอย่างมากมาย
เมื่อ พ.ศ.2401 มีราษฎรจำนวนหนึ่งอพยพมากจากทางจังหวัดเลย เข้ามาตั้งเป็นบ้านน้ำโสม บ้านก้อง บ้านหยวก บ้านนางัว บ้านน้ำซึม บ้านนาเก็น ฯลฯ ต่อมาปี 2490 มีราษฎรเข้ามาสมทบอีกจากอำเภอบ้านผือ อำเภอหนองหาน อำเภอกุมภวาปี อำเภอท่าบ่อ และอำเภออื่น ๆ ที่อยู่ใกล้เคียง อพยพเข้ามามากขึ้นเป็นตำบลต่าง ๆ คือ ตำบลน้ำโสม ตำบลนางัว ตำบลหนองแวง ตำบลบ้านหยวก และตำบลนาแค อำเภอบ้านผือ หลังจากปี พ.ศ.2500 มีราษฎรจากทิศต่าง ๆ อพยพหลั่งไหลเข้ามาตั้งถิ่นฐานมิได้ขาด เพิ่มจำนวนมากขึ้นเรื่อย ๆ ก่อให้เกิดเป็นชุมชนหนาแน่น สภาพผืนป่าและสัตว์ป่าที่อุดมสมบูรณ์ก็ค่อยๆ เบาบางลงไป
ปี พ.ศ.2510 สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ได้เสด็จมาทรงเยี่ยมเยียนตำรวจตระเวนชายแดน และพสกนิกรที่วัดกลาง ตำบลน้ำโสม ทรงมีพระดำริว่า “ชุมชนแห่งนี้สมควรตั้งเป็นกิ่งอำเภอได้แล้ว เพราะอยู่ห่างไกลและธุรกันดารจากตัวอำเภอบ้านผือ” ดังนั้น
วันที่ 12 พฤษภาคม พ.ศ.2512 จึงได้ยกฐานะเป็นกิ่งอำเภอน้ำโสม แบ่งการปกครองออกเป็น 5 ตำบล ได้แก่ ตำบลน้ำโสม ตำบลนางัว ตำบลหนองแวง ตำบลบ้านหยวก และตำบลนาแค
จากสภาพพื้นที่อำเภอน้ำโสม เป็นพื้นที่ประกอบด้วยป่าไม้ ภูเขา และอยู่ห่างจากตัวจังหวัด การคมนาคมไม่สะดวก จึงเป็นเหตุให้ฝ่ายตรงข้าม(ผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์) เข้ามาปฏิบัติการบ่อนทำลายได้ง่าย เมื่อเจ้าหน้าที่ฝ่ายบ้านเมืองออกมาทำการปราบปรามจึงเกิดการต่อสู้ด้วยอาวุธและเกิดการสูญเสียชีวิตทั้งสองฝ่ายเป็นจำนวนมาก
วันที่ 28 มีนาคม 2517 ได้ยกฐานะเป็นอำเภอน้ำโสม
ปี พ.ศ.2526 เมื่อเหตุการณ์สงบเรียบร้อยทางราชการพร้อมด้วยประชาชนในพื้นที่ มีมติให้ก่อสร้างอนุสาวรีย์เพื่อเก็บอัฐิของวีรชนเหล่านั้นไว้ เป็นที่ระลึกและทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้แก่วีรชนเหล่านั้น ในเดือนพฤศจิกายน ตั้งแต่ปี พ.ศ.2526 เป็นต้นมา
วันที่ 1 มกราคม 2531 ได้แยกพื้นที่ของอำเภอน้ำโสม ไปจำนวน 3 ตำบล ได้แก่ ตำบลนายูง ตำบลนาแค และตำบลโนนทอง จัดตั้งเป็นกิ่งอำเภอนายูง
ปี พ.ศ.2535 ทางราชการกับประชาชนชาวอำเภอน้ำโสม ได้ร่วมกันก่อสร้างและบูรณะอนุสาวรีย์ขึ้นใหม่ เพื่อให้มั่นคงและแข็งแรง และจัดงานอนุสาวรีย์และของดีเมืองน้ำโสม ขึ้นในระหว่างเดือนพฤศจิกายน ของทุกปี โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อเป็นการระลึกถึงวีรกรรมและอุทิศส่วนกุศลให้แก่เหล่าวีรชนที่ได้เสียชีวิตในการต่อสู้กับผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์ เป็นการส่งเสริมผลผลิตทางการเกษตรให้แพร่หลายเป็นที่รู้จักให้มากขึ้น เป็นการส่งเสริมและเชื่อมความสามัคคีระหว่างข้าราชการ พ่อค้า ประชาชน และให้ประชาชนในพื้นที่ได้รับความสนุกสนาน รื่นเริง หลังฤดูการเก็บเกี่ยว และส่งเสริมวัฒนธรรม ประเพณีอันดีงามของท้องถิ่น ตลอดจนการท่องเที่ยวของจังหวัด
ปัจจุบันอำเภอน้ำโสมแบ่งการปกครองออกเป็น 7 ตำบล 83 หมู่บ้าน
คำขวัญ: กล้วยหวีงาม มะขามหวานเนื้อหนา ยางพารารุ่งโรจน์ ข้าวโพด
ประเทศ ไทย จังหวัด อุดรธานี
พื้นที่
• ทั้งหมด 742.129 ตร.กม. (286.538 ตร.ไมล์)
ประชากร (2565)
• ทั้งหมด 58,544 คน
• ความหนาแน่น 78.88 คน/ตร.กม. (204.3 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์ 41210
รหัสภูมิศาสตร์ 4118
ที่ตั้งที่ว่าการ ที่ว่าการอำเภอน้ำโสม ถนนรวมรัฐ ตำบลศรีสำราญ อำเภอน้ำโสม จังหวัดอุดรธานี 41210
ที่ตั้งและอาณาเขต
อำเภอน้ำโสมตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้
ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอนายูง
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอบ้านผือ
ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอสุวรรณคูหา (จังหวัดหนองบัวลำภู) อำเภอนาด้วง (จังหวัดเลย)
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอปากชม (จังหวัดเลย)
การแบ่งเขตการปกครอง
การปกครองส่วนภูมิภาค
อำเภอน้ำโสมแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 7 ตำบล 85 หมู่บ้าน
1.
(Na Ngua)
11 หมู่บ้าน
2.
(Nam Som)
18 หมู่บ้าน
3.
(Nong Waeng)
13 หมู่บ้าน
4.
(Ban Yuak)
17 หมู่บ้าน
5.
(Som Yiam)
6 หมู่บ้าน
6.
(Si Samran)
12 หมู่บ้าน
7.
(Samakkhi)
8 หมู่บ้าน
การปกครองส่วนท้องถิ่น
ท้องที่อำเภอน้ำโสมประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่
เทศบาลตำบลนางัว ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลนางัวและตำบลศรีสำราญ
เทศบาลตำบลน้ำโสม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลน้ำโสมและตำบลศรีสำราญ
องค์การบริหารส่วนตำบลนางัว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนางัว (นอกเขตเทศบาลตำบลนางัว)
องค์การบริหารส่วนตำบลน้ำโสม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลน้ำโสม (นอกเขตเทศบาลตำบลน้ำโสม)
องค์การบริหารส่วนตำบลหนองแวง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองแวงทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านหยวก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านหยวกทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลโสมเยี่ยม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโสมเยี่ยมทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลศรีสำราญ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศรีสำราญ (นอกเขตเทศบาลตำบลนางัวและเทศบาลตำบลน้ำโสม)
องค์การบริหารส่วนตำบลสามัคคี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสามัคคีทั้งตำบล